Bijzonder beheer bij banken is er vooral om het risico voor de bank te beheersen. Zie hier een belangrijke uitspraak in het recente rapport van de AFM over vermeende missstanden bij bijzonder beheer. Maar misstanden heeft de AFM niet kunnen vinden. Evenmin heeft de AFM een patroon van benadeling van klanten door banken aangetroffen. Al met al is het een erg ‘lief rapport’ geworden. Niet vreemd, zegt Nico Rietdijk, directeur van NVB-Bouw, want als je simpelweg weinig onderzoekt, is er ook weinig aan de hand. “En dat is in meerdere opzichten een gemiste kans”.

Aanleiding voor het AFM-onderzoek waren de talloze klachten van mkb-bedrijven. Daar hoorden ook bedrijven uit de bouw- en vastgoedsector bij. Eerder had NVB Bouw al vijftien diepte-interviews gehouden onder de eigen achterban – bouwbedrijven en projectontwikkelaars – naar de ervaringen met bijzonder beheer. Deze ervaringen hebben we vervolgens ter kennis gesteld aan de AFM. Daar zaten bizarre en soms ronduit schrijnende gevallen bij van ondernemers die compleet stukliepen op hun bank. Je zou op z’n minst verwachten dat deze bedrijven een plekje hebben gekregen in het onderzoek van de AFM. Maar nee dus. Althans wij hebben ze in het rapport niet kunnen vinden. Eenvoudigweg omdat de AFM besloot zich louter te richten op MKB’ers met een omzet tot maximaal 10 miljoen euro. En laten bouwbedrijven, als kapitaalsintensieve bedrijven, doorgaans al gauw een jaaromzet hebben van 20 miljoen euro of meer. En zie hier de belangrijkste reden dat de ervaringen van deze bouwbedrijven niet zijn meegenomen in het AFM-onderzoek.

Maar het AFM-onderzoek is op meerdere (wezenlijke) onderdelen beperkt. En dat betreft tevens de aansturing door de banken van taxateurs.  Dat een bank uit oogpunt van beheersing van het kredietrisico zekerheden van een ondernemer stelt en dus (her)taxaties van posities en gronden verlangt, is logisch. Maar dat banken onder die logica ook verstaan, dat zij taxateurs op pad mogen sturen met de opdracht alle vastgoed, zowel zakelijk als privé, extra laag te (her)waarderen, is niet één maar vele bruggen te ver. Dat drukt het vermogen en de verschillende ratio’s die de banken hanteren. Die kunnen daardoor zo laag uitkomen dat banken een extra risico-opslag op de rente mogen hanteren. Zo zijn ons gevallen bekend dat een middelgrote bouwonderneming met 40 man personeel een half miljoen euro extra per jaar aan de bank mag aftikken simpel vanwege zo’n geforceerd lage hertaxatie. Dit soort praktijken gebeuren. En helaas vaker dan u en wij denken. Nu zou je denken: een prachtig thema voor onderzoek. Maar helaas – dus wederom – niet voor de AFM. Sterker, de toezichthouder schrijft letterlijk in z’n rapport: “Op de rol en werkwijze van taxateurs gaan wij in deze verkenning verder niet in”.

Vanuit diverse hoeken is ons om een reactie op de toch wel opvallende conclusie van de AFM gevraagd. Wij waren op z’n zachtst gezegd verbaasd over de lieve toon van het rapport.  Na bestudering van het rapport is ons helaas veel duidelijk geworden. Het AFM heeft slechts summier onderzoek gedaan. Een ding is zeker: het MKB en de bouw in het bijzonder zijn er niks mee opgeschoten. Hopelijk neemt de Tweede Kamer op 16 april a.s. tijdens een hoorzitting over bijzonder beheer een duidelijker en vooral degelijker standpunt in.